Een reis door de tijdSchöck - van 1962 tot nu

Meneer Fenchel, waar kent u Schöck van?

MARTIN FENCHEL: Schöck was gekend aan het KIT (Karlsruher Institut für Technologie). Niet alleen door de naam van het bedrijf, maar ook door de ‘Prijs voor Bouwinnovaties’ van Schöck. Bovendien had ik Schöck al eens bezocht met onze studenten in het kader van een bedrijfsbezoek.

Hoe dacht u over het bedrijf voor u er aan de slag ging?

MARTIN FENCHEL: Het was een grote verandering, want ik kwam uit de sector van de bouwmaterialen en was jarenlang docent, maar de firma Schöck was voor mij geen onbekende, temeer omdat drie van mijn collega’s na een carrièreswitch daar aan de slag zijn gegaan. Hoe dan ook, voor mij is het altijd een zeer innovatief bedrijf geweest.

Had u in het begin ook contact met meneer Schöck?

MARTIN FENCHEL: Nee, eigenlijk niet. Meneer Schöck was al ongeveer 20 jaar niet meer actief in het bedrijf toen ik er begon, maar af en toe bracht hij nog eens een bezoek aan de afdelingen. Hij kwam altijd heel aangenaam en vriendelijk over en luisterde ook steeds naar de mensen en naar het einde toe was hij zelfs een beetje cool.

Hoezo? Wat bedoelt u met ‘cool’?

MARTIN FENCHEL: Wel, hij was heel attent, was vanzelfsprekend goed op de hoogte en ook vrij direct. Toen ik net op de afdeling Ontwikkeling begon, hadden we het bij een van zijn bezoeken bijvoorbeeld over de ontwikkeling van Isokorb en Tronsole waar we toen mee bezig waren. Toen zei hij: “Zo, jullie mogen ook wel eens iets nieuws ontwikkelen.” – (lacht), maar deze opmerking maakte op ons wel indruk en het zette ons tegelijkertijd ook aan het denken… Hij was bijzonder getalenteerd en toverde altijd nieuwe ideeën uit zijn hoed, waarvan sommige wel een stille dood stierven omdat ze geen ingang vonden op de markt.

Vindt u dat innovatie een onderdeel is van het Schöck-DNA?

MARTIN FENCHEL: Ja, absoluut, zeker als we Schöck vergelijken met andere bedrijven. Wij hebben gewoon veel mogelijkheden. Ik denk dat dat vooral te danken is aan meneer Schöck, omdat dat het pad was dat hij met zijn bedrijf wilde bewandelen en omdat hij innovatie als de rode draad binnen het bedrijf zag.

Hoe is het bedrijf in de loop der jaren geëvolueerd?

MARTIN FENCHEL: In de eerste plaats is de ontwikkeling van het bedrijf nooit gestopt en nam het internationale proporties aan. Toen ik hier tien jaar geleden begon, waren we met 450 werknemers, vandaag zijn dat er zowat 1100. Dat kan al tellen, niet? De sfeer op de werkvloer is wel altijd heel aangenaam gebleven, zeer collegiaal, en het bedrijfsmotto “Wij zijn Schöck” wordt ook echt zo ervaren. Over het algemeen kan gezegd worden dat de ongewone openheid voor nieuwe ideeën de rode draad is binnen Schöck. Dat zie je ook aan onze vele octrooien en elk jaar komen er weer nieuwe bij. Wij willen bij Schöck sneller dan de bouwsector zijn, trends herkennen en zaken op de markt brengen waarnaar nog geen vraag is. Ik ben verantwoordelijk voor het beheer van die octrooien en kan dat heel goed inschatten. Ik wil ook nog even vermelden dat er een innovatiestuurgroep is en door ons zogenoemde ‘Continue Verbeteringsproces’ kunnen alle medewerkers nieuwe ideeën en verbeteringsvoorstellen aanbrengen. Als zo'n verbeteringsvoorstel effectief wordt geïmplementeerd, krijgt de medewerker het eerste jaar tien procent van het bespaarde bedrag als bonus. Dat kan algauw oplopen tot een paar duizend euro’s. In dat opzicht is Schöck is heel vooruitstrevend, maar één slogan staat bij Schöck echt op nummer één: “Uitproberen is beter dan studeren.” En dat is iets wat ik bij dit bedrijf heel erg waardeer.

Dieter Binz werkt al vanaf het eerste uur bij Schöck. Op 6 mei 1963 begon hij er samen met vier anderen als ‘stukadoorsploeg’. Later voltooide hij bij Schöck zijn opleiding tot ploegbaas.

Meneer Binz, u werkt al vanaf het eerste uur bij Schöck. Vertel eens hoe het er op de eerste bouwwerven aan toe ging.

DIETER BINZ: Ik ben inderdaad een van de anciens. Op de eerste bouwwerven was de ‘stukadoorsploeg’ verantwoordelijk voor de bouw van de kelders. Bij de bouw van een bungalow in Karlsruhe en een huis in Heidelberg kreeg ik dan de leiding als voorman. Het was vermoeiend, maar best wel leuk werk. We sliepen in een caravan op de werf en probeerden altijd sneller te werken dan de planningen. We klopten lange dagen en werkten soms zelfs hele nachten door. Maar we waren in topvorm, waardoor het ons niet veel uitmaakte. Als we voor het weekend naar huis gingen, spraken we op vrijdagavond vaak nog af met andere ploegbazen en voormannen om de week samen af te sluiten bij een goede pint. Wij waren als één grote familie.

Vanwaar jullie gedrevenheid?

DIETER BINZ: Wel, we waren jong en hadden geld nodig. Grapje, neen, alle gekheid op een stokje. Door lange dagen te kloppen, verdienden we natuurlijk meer, want we werden betaald op basis van onze prestaties. Die inzet leverde ons bovendien ook de bijnaam ‘Schöcks wilde bouwploeg' op. We werkten overwegend met ‘Hinsesteine’, grote bouwblokken van puimsteen met holle kamers die droog op elkaar geplaatst worden en daarna naar wens gevuld worden met beton en eventueel met staaldraad versterkt worden.

Werkte Eberhard Schöck toen ook mee op de werf?

DIETER BINZ: Tuurlijk. Hij was organisator en werfleider, iemand waarmee je eigenlijk alles kon bespreken. Mevrouw Schöck deed in het begon nog onze was in de caravan en ze gaf ons ook wekelijks geld voor de onkosten.

Een echte tandem dus. Hoelang duurde dat?

DIETER BINZ: Tot in de jaren 70. Toen nam Manfred Dierichs de leiding over van Eberhard Schöck. Eberhard Schöck knutselde intussen voort aan zijn uitvindingen. Zo experimenteerde hij bijvoorbeeld met prefabbetonelementen om het bouwen efficiënter te maken en hij ontwikkelde ook met ramen met rolluiken en borstwering.

Mevrouw Riebold, u bent zeer vroeg bij Schöck begonnen als assistente van meneer Schöck. Hoe is dat zo gekomen?

MARTINA RIEBOLD: Ik was redelijk jong toen ik bij Schöck begon. Laat me even nadenken… Dat was in 1988. Ik had een opleiding in kantooradministratie in een bouwbedrijf afgerond en zo een eerste werkervaring achter de rug. Kort voor mijn 25ste vond ik dat het tijd was voor verandering. Ik zag een advertentie in de krant voor een job als secretaresse en stelde me kandidaat. Bij het sollicitatiegesprek zaten dan meneer en mevrouw Schöck, meneer Dierichs, de bedrijfsleider van het bouwbedrijf en hun secretaresse voor mij.

Mevrouw Schöck besliste dus ook over uw aanwerving?

MARTINA RIEBOLD: Ja, mevrouw Schöck liet me na het gesprek in haar bureau een verslag van het gesprek typen om te kijken of ik ook de praktische kant van de job onder de knie had. Blijkbaar heb ik dat foutloos gedaan. 

Zo nam u dus de job van mevrouw Schöck als secretaresse van haar eigen man over?

MARTINA RIEBOLD: Tot die tijd werkte mevrouw Schöck halve dagen als typiste voor haar man. Voor haar was het een hele opluchting dat ze zich vanaf dan intensief met haar talrijke andere projecten bezig kon houden.

Hoe bedoel je?

MARTINA RIEBOLD: Wel, ze werkte van begin af aan al met hart en ziel voor het bedrijf. Samen met haar man gaf zij vorm aan de waarden van het bedrijf. Aan alles wat ze deed, stelde ze hoge eisen. Ze reikte haar man ook creatieve ideeën aan voor zijn innovaties. Zo kwam het idee van de eivormige lichtschacht bijvoorbeeld van haar. Ze heeft vier kinderen grootgebracht en was daarnaast schrijfster. Het was haar droom om eigen boeken te publiceren. Ik was twee jaar lang als secretaresse voor meneer Schöck werkzaam. Daarna werd ik ook directiesecretaresse van de directeur van Bauteile GmbH. Eigenlijk heb ik voor Eberhard Schöck gewerkt tot hij stierf.

U bent dus trouw gebleven aan  Schöck?

MARTINA RIEBOLD: Ja. Hij was begin 50 en ik midden 20. Ik kon veel van hem leren, en ook van mevrouw Schöck trouwens. Hun persoonlijkheden verschilden als dag en nacht. Mevrouw Schöck gaf bijvoorbeeld de voorkeur aan een antiautoritaire opvoeding, in tegenstelling tot meneer Schöck die eerder klassiek autoritair was, zij het maar in beperkte mate. Ze hadden beiden ondernemingszin, en voor meneer Schöck heb ik altijd heel graag gewerkt.

Wat vond je toen van meneer Schöck?

MARTINA RIEBOLD: Hij was niet alleen een aangename baas, maar hij wilde ook altijd weten wat zijn medewerkers dachten. Vaak deed hij zijn ronde om met hen te spreken en vroeg hij of ze nog ideeën voor verbeteringen of misschien zelfs eigen uitvindingen hadden. Hij was iemand die zich goed in anderen kon verplaatsen. Ja, het was heel fijn om voor hem te werken.

Hij heeft ook een paar dingen uitgevonden. Had je daar een aandeel in? Waren deze altijd succesvol?

MARTINA RIEBOLD: Hij heeft een paar zeer succesvolle ideeën gehad, maar ze hebben niet allemaal de tand des tijds doorstaan. Ik herinner me nog dat mevrouw Schöck iets wilde uitvinden tegen de slakken die in hun tuin in Varnhalt flink huishielden. Allebei wilden ze een omheining voor slakken bouwen om de dieren uit hun tuin te weren, maar van dat idee kwam niets, want er was al iets gelijkaardigs op de markt. Hij hield zich gewoon met alles bezig wat zijn nieuwsgierigheid wekte en hij had een dikke map vol met productregistraties. Er stonden ook veel uitvindingen in waar niets van kwam of die op een sisser uitliepen. Maar het is niet meer dan normaal dat zo’n vindingrijk persoon zich ook eens mispakt. Ikzelf heb niets uitgevonden, maar af en toe had ik wel een idee waarover ik hem dan vertelde.

U werkte tot twee jaar geleden voor hem?

MARTINA RIEBOLD: Meneer Schöck leed al sinds zijn vroege kindertijd aan longproblemen. Dat was ook de reden waarom hij regelmatig naar Zwitserland reisde: een omgeving die minder belastend was voor zijn astma... Hij was zeer actief als het goed met hem ging. Hij organiseerde workshops, maakte innovatiecirkels, bekommerde zich om zijn medewerkers, organiseerde ideeënwedstrijden met een daarvoor gekozen jury en was altijd op zoek naar nieuwe ideeën en inspiratie. Ook na zijn pensioen was hij nog elke dag minstens twee uur in het bedrijf te vinden. Twee jaar geleden, toen hij 84 was, liet zijn gezondheid dat niet meer toe.

Hoe is de firma Schöck of de werksfeer gaandeweg veranderd?

MARTINA RIEBOLD: In 1988 was het bedrijf kleiner en dus overzichtelijker. Vroeger was alles op één plek, van het bouwbedrijf, de onderdelenfabrikant tot zelfs de massiefbouwbedrijven. Nu is dat onderverdeeld in afzonderlijke afdelingen. De modernste snufjes waren toen een faxapparaat en standalone pc’s. Toen werd de post nog twee keer per week rondgebracht en er werd ook wel eens over koetjes en kalfjes gepraat, zelfs met meneer Schöck. Ook werden er soms fietstochten, voetbalwedstrijden of andere uitstapjes georganiseerd. Door de internationalisering van het bedrijf is dat nu niet meer mogelijk. Ook het werkritme is veranderd. Tegenwoordig hechten de werknemers meer belang aan vrije tijd, ze willen meer tijd met familie of vrienden doorbrengen. De werkmentaliteit is gewoon veranderd. Maar dat heeft ook voordelen. De samenwerking met meneer Schöck was altijd prettig en we hadden een goede band, omdat we allebei een passie voor de bouwsector hadden.

Meneer Binz, vertel ons eens over uw lange loopbaan bij Schöck.

RAINER BINZ: Ik had mijn leertijd in een staalwarenhandel afgerond. Onder de collega’s sprong één klant in het bijzonder in het oog: Eberhard Schöck. Hij was toen nog directeur van een bouwbedrijf in de buurt en kocht materiaal aan voor het bedrijf waarvoor hij toen werkte. Meneer Schöck was altijd vriendelijk en beleefd. Dat viel echt op. Het gerucht deed de ronde dat hij in 1962 zelf een bouwbedrijf opgericht had. In 1967 volgde het huidige ‘Schöck Bauteile’. Doordat mijn neef, Dieter Binz, daar al langer als ploegbaas en voorman werkzaam was, had ik een nauwer contact met meneer Schöck. Daarom vroeg meneer Schöck me persoonlijk of ik niet bij hem in zijn pas opgerichte bedrijf wilde komen werken. Ik nam het aanbod aan en heb er nooit spijt van gekregen.

Nochtans had u daarvoor niet zoveel met bouwmaterialen te maken.

RAINER BINZ: Dat was ook de reden waarom meneer Schöck mij van oktober 1967 tot maart 1968 op leerstage stuurde naar verschillende werven. Daar kon ik alles observeren en leren. Toen ik terugkwam, ging ik aan de slag bij ‘Schöck Betonelemente GmbH’ als manusje-van-alles, bij wijze van spreken. In het begin probeerde ik ervoor te zorgen dat we überhaupt bestellingen kregen. Toentertijd kregen wij namelijk nog totaal geen opdrachten. 

Werkte u dan ook met meneer Schöck samen?

RAINER BINZ: In het begin besprak ik technische kwesties met hem en legde ik hem calculatievragen voor. Dat vond ik zo bijzonder aan hem, hij maakte altijd tijd voor me vrij. Geen enkele keer heb ik hem horen zeggen: “Daar heb ik nu geen tijd voor”. Nee. hij was altijd vriendelijk en geïnteresseerd, hij stelde vragen en luisterde. Ik schreef ook altijd alles op wat ik wou bespreken. Daardoor verliepen onze gesprekken altijd heel efficiënt. Ik heb veel van hem geleerd en, eerlijk gezegd, ben ik door de jaren heen een beetje op hem gesteld geraakt.

Was meneer Schöck enkel geïnteresseerd in zakelijke kwesties?

RAINER BINZ: Nee, nee, zeker niet. Hij toonde ook interesse in je privéleven. Ik heb een dochter die doof is. Op een dag kwam meneer Schöck naar me toe en vroeg of hij me kon spreken. Hij vroeg: “Ik heb altijd gedacht dat wij geen geheimen voor elkaar hadden, toch?” “Nee”, antwoordde ik hem, “we hebben geen geheimen. Toch niet dat ik weet.” “Maar”, zei hij toen, “ik heb gehoord dat u een dochtertje hebt dat doof is. Dat hebt u me niet verteld.” En dat klopte. Ik had meneer Schöck niet over mijn dochter verteld. Hij had het in plaats daarvan via collega’s vernomen. Voorafgaand aan ons gesprek had hij contact opgenomen met een professor in Freiburg en was met hem overeengekomen dat mijn dochter bij hem op afspraak mocht komen. Meneer Schöck nam de kosten op zich en mijn dochter reisde naar deze professor om zich te laten onderzoeken. Jammer genoeg kon hij niets voor ons betekenen, maar ik heb dit gebaar enorm geapprecieerd. Hij stond altijd heel dicht bij de mensen, hij wilde iets betekenen voor de mensen om hem heen.

En zo was hij ook in zijn bedrijf?

RAINER BINZ: Ja, dat kan je wel zeggen. In 1970 zette hij bijvoorbeeld een partnerschapsprogramma op poten. Daarna werd er een comité opgericht dat één keer per jaar de medewerkers evalueerde die al langer dan drie jaar bij het bedrijf werkten. Het comité beoordeelde of ze betrouwbaar of nalatig waren en of ze in het belang van het bedrijf handelden. Er waren verschillende criteria. Als je beoordeling positief was, maakte je kans op een bonus. Van de jaarlijkse nettowinst werd er immers 30% opzij gezet voor een pensioenplan met een hoge interest. Dit diende als aanvulling op het gewone pensioen van het personeel. Uiteraard wilde iedereen daar wel een stukje van. Wie bijvoorbeeld al een gezin en/of kinderen had en een huis wilde bouwen, kon op voorhand al in schijven een deel daarvan krijgen om de bouw deels te financieren. Dit was ook een soort voorziening voor je oude dag. Het was meneer Schöck die met dit idee kwam. We waren allemaal enthousiast en aangedaan.

U werkte dus heel graag bij Schöck?

RAINER BINZ: Jazeker, van begin tot einde. Mijn vrouw zei altijd: “Je gaat naar het werk, komt na zoveel uren naar huis en dan loop je na een lange werkdag nog te fluiten”. En dat klopte ook wel.

Heeft u ook uw steentje bijgedragen aan Schöcks uitvindingen?

RAINER BINZ: Nee, nee, zeker niet. Eberhard Schöck sleutelde bijna altijd alleen aan zijn uitvindingen. Vaak hield hij zijn ideeën tot bijna een jaar voor zich. Zoals de lichtschacht uit 1970 die hij uit glasvezel maakte in plaats van uit beton. Hij had daardoor een veel lichtere versie (vijf procent van het gewicht van beton) geproduceerd. Hij was continu op zoek naar nieuwe ideeën. Op beurzen deelden de bezoekers problemen en processen op hun bouwwerven met hem en vroegen hem om oplossingen. Daar leefde hij voor: onderdelen prefabriceren en het bouwproces zowel technisch als kwalitatief verbeteren.

Waren alle uitvindingen een succes?

RAINER BINZ: Nee. uiteraard niet. Maar als je zo creatief en pragmatisch bent als meneer Schöck, dan is dat onvermijdelijk. Ik herinner me dat we een keer per vergissing de verkeerde folie besteld hadden. Deze folie werd gebruikt om de kelderramen, die wij maakten, in te pakken en ze zo te beschermen tegen vuil, maar we hadden geen rekening gehouden met de tolerantiewaarden. Nu hadden we bergen folie waar we niets mee konden. Normaal gezien hadden we alles weg moeten gooien, maar meneer Schöck had een ander idee. Hij had op een beurs iemand leren kennen die werkte in een bedrijf dat in plastic zakken ritsen maakte. Hij benutte de kennis van zijn contact en vond de ‘beschermhoes’ uit. Dit was echter niet iets dat in ons assortiment paste, maar het werd met name gebruikt voor promotiemateriaal. Later werd de productie van de beschermhoes volledig stilgelegd. 

Wat was volgens u in alle jaren doorslaggevend voor het grote succes van het bedrijf?

RAINER BINZ: De structuur van de buitendienst speelde zeker een belangrijke rol. Vroeger, helemaal in het begin, hadden we slechts acht tot tien buitendienstmedewerkers. Geen enkele van hen was technisch geschoold. Toen we van lichtschachten en kelderramen overstapten naar meer technische producten zoals de Isokorb, hadden we nood aan een andere organisatie van de verkoopafdeling. In die periode kwam meneer Schock naar me toe en vroeg me: “Wat vindt u eigenlijk van onze producten? Mocht u iemand kennen die ons bij de verkoop kan helpen, geef me dan zeker zijn naam door.” We waren dringend op zoek naar een professionele salesmanager. Ik kende een jongeman, ene meneer Kunz, die een goede indruk op me achtergelaten had en op dat moment nog niet voor ons werkte. Ik gaf zijn naam door aan meneer Schöck en na een kennismakingsgesprek werd Manfred Kunz aangenomen. Op zijn eerste werkdag was meneer Schöck helaas ziek, waardoor meneer Kunz zijn zeer revolutionaire plan zelf aan het personeel van zijn afdeling voor moest stellen. Manfred Kunz slaagde er daadwerkelijk in binnen het jaar 90% van de verkoopafdeling te herstructureren en zich meer te richten op de verkoop van de technische producten. Daarna explodeerde de verkoop van onze producten. Manfred Kunz en zijn team konden de toenmalige target van 25% omzetstijging per jaar verhogen met 60%! Nog een jaar later werd hij directeur bij Schöck en in 1993 werd hij tot voorzitter van de raad van bestuur benoemd. Zoals u ziet: bij Schöck word je goed behandeld en wie het beste van zichzelf laat zien, wordt bijzonder gewaardeerd. Ten slotte wil ik nog zeggen dat de firma Schöck nooit het bedrijf zou zijn geworden dat het nu is zonder iemand als Eberhard Schöck, noch in technisch en innovatief opzicht, noch in menselijk opzicht.

Meneer Krzizok, hoe bent u in deze firma beland?

GERHARD KRZIZOK: Ik was de bouwwerven zat. Meer dan tien jaar was dat mijn werkplek en ik was toe aan verandering. Op een dag reed ik voorbij de firma Schöck en ik dacht: “Och ja, dat is waar, dat is een bouwbedrijf. Misschien kunnen ze daar wel iemand zoals ik gebruiken.” En ik had geluk… Ik klopte op de deur en vroeg of ze werk voor mij hadden. Ik had het geluk dat ze net een nieuwe afdeling wilden opstarten. Meneer Schöck heeft dan uitgenodigd voor een gesprek. Hij was heel groot van gestalte en in het begin was ik zelfs wat bang voor hem. Ik sidderde van angst voor de vragen die hij mij wou stellen. Hij heeft mij dan van kop tot teen bekeken en in mijn papieren gekeken en gezegd: “U hebt een heel mooie ervaring als vakman opgebouwd. Kunt u ook bouwtekeningen lezen?“Jazeker”, antwoordde ik, “dat behoorde tot mijn taken op de werf.” En dat was het startschot van mijn carrière bij Schöck. Dat was nog eens een mooie tijd.

Hebt u met meneer Schöck samengewerkt?

GERHARD KRZIZOK: Nee. Ik werkte immers op de nieuwe afdeling. Dit was de speciale afdeling 'basismaterialen'. Zo hebben we deze afdeling genoemd. Wij hielden ons bezig met de speciale Isokorb-producten. Normaal heten dergelijke afdelingen 'Materiaal-Eindmontage'. Toentertijd werden de bouwtekeningen besproken en verwerkt. In het begin waren we met twee, een ongeschoolde medewerker en ik. Vandaag zijn we met acht en werken we in twee ploegen. 

Had u na het sollicitatiegesprek dan helemaal geen contact meer met meneer Schöck?

GERHARD KRZIZOK: Oh, jawel hoor, maar niet meteen. Soms kwam meneer Schöck even langs en keek hij naar wat er allemaal speelde in zijn bedrijf. Het moet gezegd worden, ik heb nog nooit zo een sympathiek persoon ontmoet. Telkens als hij langskwam, vroeg hij: “Jongen, is er iets wat je nodig hebt? Kan ik je ergens mee helpen?” Dat werkt zeer stimulerend en bewijst ook dat hij altijd betrokken was. Hij was gewoon een familieman. Dat bleek ook toen ik met mijn vrouw besloten had om een woning te kopen. Daarvoor hadden we natuurlijk een lening nodig en in plaats van naar de bank te gaan, leende ik het geld van meneer Schöck, dus van de firma. Dat was een ongelofelijk mooi gebaar. Ik betaalde hem natuurlijk de lening terug.

U werkte meer dan dertig jaar in de productie en daarna werd u ook nog lid van de ondernemingsraad. Hoe is dat zo gekomen?

GERHARD KRZIZOK: In het begin hadden we helemaal nog geen ondernemingsraad. Wij telden maar ongeveer 100 man. We hadden wel al vertrouwenspersonen, maar daar was ik er geen van. Collega's vroegen mij steeds vaker of ik toch niet die rol op mij wou nemen. Toen in 1997 de ondernemingsraad werd opgericht, ben ik meteen toegetreden en na verloop van tijd werd ik een vast bestuurslid. 

Had u toen nog direct contact met meneer Schöck, als lid van de ondernemingsraad?

GERHARD KRZIZOK: In het begin was meneer Schöck wat verrast toen we met de ondernemingsraad startten, maar hij wende heel snel aan het nieuwe orgaan. In 1993 staakte hij zijn actieve managementfunctie binnen het bedrijf, maar het familiegevoel dat je in zijn tijd ervaarde, dat is nooit verdwenen. Toentertijd werden problemen gewoon heel open besproken en kon men over alles spreken.

Maar met meneer Schöck hebt u nooit zelf samengewerkt?

GERHARD KRZIZOK: Nee. Maar wel twee à drie jaar met zijn zoon Robin Schöck. Hij deed daar toen een vakantiejob, dacht ik. Hij was een zeer pientere kerel die zeer geïnteresseerd was in het bedrijf en hij begreep ook zeer goed wat er van hem verwacht werd. Dat was heel fijn.

Hoe is het bedrijf in de loop van de jaren geëvolueerd? Schöck is immers behoorlijk gegroeid.

GERHARD KRZIZOK: Het bedrijf is heel erg veranderd. Vroeger voelde het vertrouwder aan. Meneer Schöck kwam ook af en toe eens langs en dan zei hij “Ik heb jullie zaterdag nodig, kunnen jullie komen?” En uiteraard stonden wij dan paraat. Dat sprak gewoon voor zich en het ging ook heel soepel. Door de internationalisering zijn we snel flink gegroeid. Er moest meer en sneller gewerkt worden.